0 0 0000

Enerjiniz olmadan enerjiyi mi kontrol edeceksiniz?

Kesif siyasi sisin içinde görülmesi elbette mümkün değildi ama Başbakan Erdoğan'ın İstanbul'da gazeteciler, sivil toplum temsilcileri ve akademisyenlere yaptığı konuşmada mercek değiştiren şu cümleler de zikredildi...

'Büyüyen ekonomimizin, artan refahımızı getirdiği 'enerji ihtiyacı ve bu ihtiyacı karşılamak için attığımız adımlar' aynı şekilde bu çevrelerde rahatsızlık oluşturdu.'

Bir daha okunabilir; '… enerji ihtiyacı ve bu ihtiyacı karşılamak için attığımız adımlar…'

Ankara hedefli oyunun çok katmanlı ve çok boyutlu ataklarının nedeni ve daha açık söylemek şart; bu mücadeleden vazgeçmenin Türkiye için mümkün olmadığı, 'hayati' niteliği üzerine gönderme yapan sade bir cümle...

EuroNews kökenli bir enerji haberinin tek cümlesi, stratejik kaymanın derinliğini anlamaya yetmeli: 'Ortadoğu da dahil Asya kıtası petrol tüketicisi haline geliyor.'

Zor sanat...

Konunun küresel haritasını özetlemek bile zor ama ABD enerji ihracatçısı haline dönüşüyor, (başlangıçtaki tahminlerin aksine öyle 10-20 yılda da değil! Hemen, 1-2 yıl içinde.) kafasındaki bazı düzenlemeleri –başarabilirse – yaparak Ortadoğu'da nispeten silikleşiyor, Avrupa-Rusya arasındaki enerji savrulmalarından gözünü çevirmeden Pasifik ve Orta-Asya üzerinde tahkimat yapmayı artırıyor. Haliyle enerjinin kendisi kadar 'yolları' büyük önem kazanıyor. Bunların yapılması, korunması, işlerlik ve ülkeler arasında çok taraflı uzlaşılar yaratılması gerekiyor.

Ankara'nın hem 'ihtiyaç' hem de 'stratejik avantaj' savaşını iyi anlayabilmek için (elbet bu günlerin politik rüzgârlarını da!) yukarıdaki kaba özeti hiç unutmadan Türkiye'nin vücudundan geçen enerji damarlarına bakmak gerekiyor. Sonra da onları, bu vücuda bağlanacak ve ayrılacak diğer damarlara bağlamak. Kısaca, 'neyle uğraştığımızı' anlamamız gerekiyor.

Suriye konusu hâlâ tazeyken, Akdeniz ve barındırdığı enerjiden başlayalım: Türkiye-Suriye-Lübnan- İsrail- Mısır-Libya-Yunanistan'dan bir çember yapın, Ortasına Kıbrıs'ı –çift taraflı olarak –koyun. Sonra bu ülkelerin her birinin şu anki iç sorunlarını düşünün! Ardından birbirleri ile sorunlarını düşünün. Bu çemberin ortasına, adı geçen ülkelerin deniz kuvvetleri ile beraber ABD, Rusya ve hatta Çin'in deniz kuvvetlerini koyun. Hepsinin altına da bölgede bulunmuş en büyük doğalgaz ve petrol yataklarını yerleştirin. (Yani bir kibrite bağlı risklerden bahsediyoruz. Türkiye'nin yeni ve yüksek teknolojili savaş gemilerine niye abandığını bu bakışla da düşünün.)

Daha 'güneyimizin yarısı'ndayız ama İsrail'e değinmek önemli: Sadece İsrail'in doğalgaz keşifleri, % 80'i ABD firması eliyle olmak üzere yaklaşık 800 milyar metreküptür. Ve bu gazın Avrupa'ya ulaştırılması için potansiyel rotalar Akdeniz üzerinden, Kıbrıs üzerinden, Türkiye üzerinden olarak değerlendiriliyor. İlk ikisi, enerji dünyasında en anlamlı sayılan, 'ekonomik açıdan uygun mu' sorusunu yanıtlamıyor. İsrail zaman zaman, 'ters yöne', Çin ve Hindistan 'zarfları' gönderiyor ama işte yukarıdaki büyük resim ve Avrupa boyutu 'düz yönü'! Zaten o yol –yine büyük resim –eskisi kadar güvenli de olmayabilir!

Listesi bile yorar...

Genel olarak Türkiye'nin 'etrafındaki' uluslararası doğalgaz boru hattı projeleri, yine çember şeklinde şunlardır: Trans Hazar Hattı (Kazakistan), Şah Deniz Hattı, Trans Hazar Hattı (Türkmenistan), Türkiye-İran Doğalgaz Boru Hattı, Nabucco Hattı, Irak gazı, Arap doğalgaz boru hattı, daha aşağıda Arap gaz hattı ile Mısır gazı, Ceyhan Terminali, Yunanistan-Türkiye doğalgaz boru hattı, bir tane daha Türkiye-Yunanistan doğalgaz boru hattı, Rusya-Türkiye doğalgaz boru hattı, Nabucco'nun Avrupa ayağı, Mavi Akım...

Bu liste tam değil! Tam olmadığı gibi, sayılanları zirve noktası sayarsanız diğer ülke ve bölgelere ulaşan etekleri var. Petrol var! Mesela, Türkiye bir ton politik iç-dış dert ile uğraşırken bile gündemden düşmeyen, çok kritik Kuzey Irak petrolü meselesi var. Sadece o bile yaklaşık 50 milyar varildir!

Nasıl baktıklarını anlamak gerekiyor. İngiliz BBC'nin daha 14 Mayıs tarihli haberinden bir bölüm: 'Türkiye'nin Kuzey Irak'ta bulunan petrol ve doğalgaz yataklarında pay sahibi olabilmesi için Ankara'yla Kuzey Irak yönetimi arasında bir anlaşmaya varıldığını Türk yetkililer doğruluyor. Türkiye'nin kendi Kürt toplumuna yönelik açılımlar yaptığı bir dönemde hazırlanan anlaşma, Ankara'nın bölgedeki nüfuzunu arttırırken büyüme hedeflerine ulaşmasına da yardımcı olabilir...' Bitmedi…

'Washington, Kürtler ve Türkler arasında bir anlaşma imzalanmasını engellemek için çok çaba sarf etmişti. O kadar ki, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Mesut Barzani'yi arayıp Bağdat'ın onayı olmadan Türkiye ile bir anlaşmaya imza atılmaması yönünde uyarmıştı. Amerikalı yetkililer Irak Başbakanı Nuri el-Maliki'nin daha da dışlanması durumunda Irak'ın İran saflarına yaklaşacağı; bu sırada Kürt Yönetimi'yle ilişkilerinse daha fazla yıpranacağından endişe ediyor.'

İran'la Irak'ın yakınlaşması şunun için de hassastır: bu iki ülke yakınlaştığında örneğin Riyad'la arası limoni olan ABD'nin kızgın olduğu bazı Arap ülkelerine Basra'da hafifleme sopasını kısaltabilir. Çünkü bu durum, Körfez bölgesinin tek bir ülkenin kontrolü altında kalamayacağı ayrı bir durum ortaya çıkarır.

İleri tarihli bir laf: 'Off'u olmayan Ankara vanası'

Bu yorumlar daha İran'ın oyuna dönmediği günlerdir. Türkiye-İran enerji potansiyelini ve son paragrafı bir de 'bugün yaşananlar' üzerinden okumak hakkınızdır.

Hazar-Ortadoğu (Basra)-Akdeniz haritası, 'bütün yönlere' enerji 'taşıyan' yeni bir üçgen çiziyor. Üçgenin orta noktası da ayağınızı bastığınız yerdir. Lozan belgesellerinin ve kitaplarının artmasının, Azerbaycan-Ermenistan-Türkiye konuşmalarının, gündemden düşmeyen K.Irak (Musul-Kerkük) haberlerinin bir anlamı var. Batı'ya doğru değil, 'içlerine kadar' –muhalifleriyle beraber, hadi yazalım Rusya da dahil! –bir enerji geçişi pasaportudur bu. Bu devasa yol dünyanın enerjisini taşıyacak.

Bu ölçekte bir örneği şimdiye kadar görülmemiş yeni bir uluslararası durum söz konusu. Enerjiniz olmadan global enerjinin hallice bir kısmının 'yönünü' elinizde tutarsanız iki temel getiri aynı anda ortaya çıkar: Bir, enerji bağımlısı bir ülke lafı ortadan kalkar. İki, fiyatı konusunda söz söylemeye başlarsınız.

Sanırım eksik oldu! Üç şey olur demeliydik; 3. Tehlikeli olur! Herhalde, 'neymiş o tehlike' diye sormayacaksınız. Gazeteler sayfa sayfa yazıyor çünkü..

twitter.com/nedretersanel

Bu yazı 3,745 defa okundu.