0 0 0000

Birlik ve beraberlik ha!

Orhan Pamuk'un Nobel edebiyat ödülüne lâyık görülmesi ardından başlayan tartışmalar bir gerçeği yeniden hatırlattı: Birlik ve beraberlik sözcüklerinin en fazla kullanıldığı ülke olmamıza rağmen, toplumumuz zihinsel bölünmüşlüğün bütün işaretlerini veriyor...

Nobel ödülü belli bir standart ölçüsü kabul edildiği için önemli. Siyasî tavır rol oynamıyor mu jürilerin değerlendirmesinde? Geçmişteki bir çok örnekten özellikle barış ve edebiyat ödülleri tercihlerinde politik mülâhazaların rol oynadığı biliniyor. Her ödül kazanan 'kalıcı bir değere sahip' oluyor mu? Nice ödül sahibi çoktan unutulmaya terk edildiğine göre, bir kişinin Nobel ödülü almış olması ondaki 'kalıcı değer'in belirtisi de sayılmaz.

Necip Mahfuz'un Nobel edebiyat ödülü alması Mısır'da tartışılmıştı; ancak ne ona ne de başka ülkelerden farklı isimlere lâyık görülen ödüller bizdekine benzer bir cepheleşmeye yol açtı. Üç yıl önce (2003), Şirin Abadi adlı bir hukukçuya verilen Nobel barış ödülü, tamamen rejim karşıtı politik bir mesaj taşımasına rağmen, İran'da ağırbaşlılıkla karşılanmıştı. Ödülün iptali için dâvâ açmaya veya iadesini istemeye kadar varan bir tepki galiba yalnızca bizde görülüyor.

Tepkilerin ödülden çok ödül verene dönük olması gerçeği değiştirmiyor. Necip Mahfuz da Mısır'da eserleri ve çıkışlarıyla tartışılan bir figürdü; Şirin Abadi ise ödül törenine ülkesinde 'meydan okuma' sayılabilecek bir giysiyle katılacak kadar tavırlı bir kişiydi. Sevmeyenleri Mahfuz ve Abadi'ye itirazlarını kayda geçirdiler, ama o kadar... Ülkemizde ise, süregiden tartışmalara 'slogan' düzeyinde bir cümleyle katılmış olması Orhan Pamuk'u harcamak için yeterli sayılıyor.

Toplumun görünür unsurlarının sevenleri kadar sevmeyenlerinin de bulunmasını doğal karşılamak gerekir. Görüşleriyle ortada olan kişiler görüşlerinin eleştirilmesine hazır olmalıdırlar. Orhan Pamuk da bu kuralın dışında kalmadı zaten; politik çıkışları, verdiği kışkırtıcı mesajlar, konuya ilgi duyanlardan cevaplarını aldı.

Bizi başka ülkelerden 'farklı' kılan özelliğimiz de o noktada başlıyor: Biz, açıklanan görüşe verilen cevaplarla yetinmedik, Orhan Pamuk hakkında dâvâ da açtık. Dâvânın düşmesi durumu değiştirmiyor; Nobel sonrası başlayan tartışmalar, yargının peşini bıraktığı Orhan Pamuk'u bazılarının zihinlerinde mahkum ettiğini gösteriyor.

Orhan Pamuk olayını Necip Mahfuz ve Şirin Abadi'yle kıyaslamak benim için de üzücü; Türkiye, bir çok yönden bölgesindeki ülkelerden hayli ileride bir ülke. Nobel ödülünün bir yazarımıza verilmesi üzerine başlayan tartışmalar yine de eksiğimizi yüzümüze vuruyor işte: Bölgenin başka ülkeleri hiç değilse Nobel hatırına hoşgörülü davranabilirken, bizde Nobel'i bile takmayıp hoşgörüsüzlüğü kurallaştırmak isteyenler çıkabiliyor.

Gördüğümüz gibi, ulusça birleşebileceğimiz, topluca keyfini çıkarabileceğimiz bir önemli başarıya bile, tartışmanın saflarında aldığımız yere göre tepki veriyoruz. Toplum zihinsel olarak bölündü de ondan. Orhan Pamuk'un Nobel ödülü kazanmasını, kendi özelliği açısından ele alıp sevinmek yerine, Ermeni ve Kürt sorunları ekseninden değerlendirip tepkisel sonuca gidiyoruz. O iki dikenli konuda Orhan Pamuk'a atfedilen görüşten rahatsızlık duyuyorsak “Ödülünü al da git” tavrına kadar vardırabiliyoruz tepkimizi...

Ayrılıkçılığın sürekli kınandığı, birlik ve beraberlik sözcüklerinin ağızlardan düşürülmediği takdire susamış bir ülkede, bu ülkenin bir ferdinin uluslararası arenada en üst düzey takdire mazhar olması, ne hazindir, bizi hemen ayrıştırıp cepheleştirebildi.

Esas utanmamız gereken 'bize özgü' bu durumumuzdur.

Bu yazı 769 defa okundu.