Amerikan rüyasının sonu!

15 Aralık 2008 10:28 tsi
'Global sistem kendisine yeni bir merkez arayışına çıktı'.

Piyasalar açılış çanı çalmadan

Serdar Turgut / Akşam

Mesleklerini kafalarında taşıyan ve cümleler ile yatıp cümleler ile kalkan insanların en fazla hayata yabancılaştığı gün herhalde pazartesi olmalı.T.S. Eliot ‘Çorak Ülke’ adlı şiirinde ‘nisan en gaddar aydır’ dediği gibi yazarlar açısından haftanın en en gaddar gününün de pazartesi olması gerekiyor.

Bugün uzun aradan sonra işbaşı yapan insanların önemli bir bölümünün gözü kulağı borsalarda, piyasalarda olacak.

Ekonomik sistemlerin temelinde risk almak fikri yatar. Riski nasıl aldıkları, bunu nasıl örgütlediklerinin farkına göre sistemler birbirinden farklılaşmıştır. Bir görüşe göre sosyalist ekonomi sisteminin çöküşü risk alma faktörünü bir türlü düzenleyemediğinden olmuştur.

Kapitalizm risk alan insana en uygun sistemdir ve biz bugün piyasalardan gelecek haberlere göre ya sevinip ya üzülürken risk almak kavramının da tamamen yeniden düzenlenmekte olduğunu ve bütün varsayımlarını dayandırdığımız sistemlerin çoktan çökmüş olduğunu hatırlamamız gerekiyor.

Eğer bunu hatırlamaz ve yanlış varsayımlarla yanlış temellere dayanıp bir takım riskler almaya devam ederseniz, şansınız yaver giderse belki kısa vadeli bazı çıkarlar elde edebilirsiniz ama farklı düşünmeye başlamadığımız takdirde Keynes’in dediği gibi uzun vadede hepimiz öleceğiz demektir.

Düşünmeye yardım açısından bazı yeni gerçekleri hatırlatayım dedim:

1- Çöken sadece bir piyasa değil bir rüyanın çöküşüdür. Unutmayın Amerikan rüyası, temelde iki mala dayanırdı. Ev ve araba. Şimdi bu iki malın piyasası da can çekişiyor. Dolayısıyla Amerika kendisine yeni bir rüya bulmak zorunda.

2- Yeni bir fikir aramaya çoktan başlamış olan George Soros, çöken sistemdeki piyasa mekanizmalarının tamamen yanlış bir varsayıma dayandırıldığını söylüyor. Piyasalarda bir dengeye ulaşım mekanizması olduğunu varsayıyordu o düşünce. Halbuki piyasalar dengesizlik üretiyordu. Yanlış varsayıma dayanarak oluşturulan beklentilere göre hareket edilmesi temelde oluşan krizleri çok daha ağırlaştırıp derinleştiriyordu.

3- Eski sisteme ait insanlar kendi yanlışlarını görmek yerine hâlâ şimdiki kriz hakkında laflar üretmeye çalışıyorlar. Örneğin 2009 ortalarından itibaren ‘bu krizden çıkış başlar’ diye bir söylem dolaşıyor etrafta.

Ne yapıyorlar biliyor musunuz; eskiden yaşanan durgunlukların başlangıcından bitişine kadar geçen süreyi ölçüyorlar, sonra da tüm bu sürelerin bir ortalamasını alıyorlar ve şimdiye uyguluyorlar. Şimdiki durgunluğa bir başlangıç tarihi seçiyorlar sonra da olsa olsa yoluyla çıkış da şu tarihte olacak diyorlar.

Geçmişte yaşanılanlar durgunluk olabilirdi ama şimdi yaşanılanın sadece durgunluk olmadığı görülüyor. Tüm bir sistemde çöküş var. Özel mülkiyete dayalı demokrasi sistemi bile tehlikede. Dolayısıyla bunu sadece durgunluk olarak nitelendirip bir takım ortalamaları bugüne uygulamak katiyen doğru değil. Biz bugün işlerimizi yaparken bu tür yanlış varsayımlara dayanarak bazı kararlar alırsak Keynes’in uzun vadede olacaklar hakkında söyledikleri de maalesef doğru çıkacak.

Şimdi yeni bir sistem oluşturulması üzerine düşünme süreci başlatılmalı, ekonomi doktrini kitapları baştan aşağıya yeniden yazılacak. Global sistem kendisine yeni bir merkez arayışına çıktı. Rüyasının sonu gelen Amerika bu ‘merkez’ olma rolünü büyük ihtimalle oynayamayacak. Onun yerini Hindistan, Çin veya Rusya doldurmaya çalışacak. ABD de merkez olma konumunu mücadele etmeden bırakmayacak tabii ki. Çin bir hamle yaptı, New York’ta işsiz kalmış bankacılara Çin’de iş yapmaları çağrısında bulundu bile. 2 trilyon dolar rezervine de güvenerek New York yerine finansman piyasalarının merkezi olmak istiyor.

Hindistan’ın da benzer rüyaları vardı ancak son terör saldırısından sonra bunun gerçekleşmesi zor gözüküyor. Şimdi isterseniz buna ‘komplo teorisi’ deyin ben önümüzdeki dönemde dünyada Hindistan’da yaşanılan türde terör olaylarının çok artacağını düşünüyorum. Çünkü terör, global güç çatışmasının bir aracıdır.

Ben (Allah korusun) bir piyasa oyuncusu olsaydım orta-uzun vadede Rusya’yı dikkatle izlerdim. Çünkü güçlü dolar rezervi ile, zengin doğal kaynakları ile ve özel mülkiyeti zaten baştan reddetmiş sisteminin içinden yatırımcı bireyler çıkarmış olmak deneyimi ile Rusya yeni dönemde büyük bir potansiyele sahip. Nasıl olabilir?

Tamam bugün işlerinizi yapın, piyasalarda oynayın ve kısa vadeli duygular filan yaşayın ama sizi, beni, hepimizi aşan büyük bir değişim var. Bunu da görün ve bilin ki siz ne yaparsanız yapın kendi oyununuzda ne kadar başarılı olursanız olun sonuç fazla değişmeyecek.

Bu haber 472 defa okundu.