ABD: 'Türkiye'den beklenti yüksek'

7 Ocak 2008 10:40 tsi
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Türkiye'nin ABD ziyaretinden beklediklerini ayrıntılarıyla açıkladı.

Murat Yetkin-Radikal

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Türkiye'nin ABD ziyaretinden beklediklerini ayrıntılarıyla açıkladı. Cumhurbaşkanı'nın hafta içinde TRT canlı yayınında ve seyahate çıkmadan önce söylediklerinden şu özeti aktarmak, daha sonra ABD beklentileriyle karşılaştırmak açısından önem taşıyacak:

1- Irak-PKK: Türkiye, Irak'ın parçalanarak bir Kürt devleti kurulmasına izin verilmeyeceği doğrultusunda ABD'nin gerek İstanbul'daki Irak konferansında, gerekse Başbakan Tayyip Erdoğan'ın son ABD temaslarında geldiği aşamadan memnun. Bu memnuniyet son MGK bildirisine de yansıdı. Irak'taki PKK varlığına karşı, Irak Kürt yönetimine rağmen girilen işbirliği bunun kanıtı ve bir parçası olarak görülüyor. Ankara bunun devamını istiyor. Ayrıca terörle mücadele konusunun PKK'nın çok ötesinde İslamcı terör örgütleri, Pakistan ve Afganistan boyutlarıyla da ele alınacağı anlaşılıyor.

2- Enerji: Hem Gül, hem de AK Parti yönetiminin dış siyaset gurusu Ahmet Davutoğlu'nun ağzından, artık şüpheye yer bırakmayacak şekilde Türkiye'nin strateji odağında enerji var. Gül'ün heyetine Enerji Bakanı Hilmi Güler'i alması bunu gösteriyor. Gündeme Kafkaslar'daki durumdan Rusya ve İran'a dek konuların gelmesi ağırlıkla enerji açısından olacak. Türkiye, Rusya, İran dahil Hazar havzası ve Irak'tan gelecek petrol ve gazın alıcılara dağıtım üssü olma hedefini ABD işbirliğiyle yapmak istiyor.

3- Türkiye-Avrupa ilişkileri: Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği önünde özellikle Fransa'daki Nicolas Sarkozy döneminde çıkarılan engeller, Kıbrıs'ta Türkiye'nin yeni açılımının mart ayında Rum kesimindeki başkanlık seçimi öncesinde anlatılması ve Kosova başta olmak üzere Avrupa güvenliği konuları görüşülecek. Türkiye AB ve NATO çerçevesinde çıkarlarında ABD'yi karşısında bulmak istemiyor.

Ana hatlarıyla bunlar Türkiye'nin beklentileri. Peki ABD tarafının beklentileri ne? Bu önemli, çünkü daha önce yapılan bazı üst düzey temaslarda Türk ve ABD tarafının gündem ve beklentilerindeki farklılaşma, verimsiz görüşmelere ve politikaların uygulanamaması şeklinde kendisini gösteren zaman ve enerji kaybına yol açmıştı.

Partilerin ve bölgelerin ötesinde

Gül ziyareti öncesinde telefonla görüştüğümüz ABD yönetimi yetkilisi, ABD Başkanı George Bush'un salı günü yapacağı açıklamalar öncesinde ismini vererek konuşmak istemiyor, ama özellikle son gelişmelerin birinci derece ve yüksek düzeyde içinde ve yürütücüsü isimlerden biri olduğunu vurgulamak gerekiyor. Yani Gül'ü Vaşington'a beklerken söyledikleri ABD yönetiminin tavrını hem yansıtan, hem de bağlayan düzeyde bir yetkili. Söylediklerine göre, Gül ziyaretine ABD yönetiminin bakışı ve beklentileri şöyle özetlenebilir:

"Türkiye'nin geçen yıl yaşadığı iki seçim süreci ardından Cumhurbaşkanı seçilen Gül'ün, Erdoğan'ın kısa süre sonrasındaki bu ziyareti Türkiye ile ilişkilere verdiğimiz önemin göstergesi. Erdoğan'ın Bush ile görüşmesi, o dönemin özel koşulları nedeniyle neredeyse yalnızca PKK'nın terörist saldırılarının önlenmesi etrafında geçti. Oysa Gül ile terörle mücadelede devam edecek işbirliğimiz yanı sıra iki ülkeyi ve bölgeyi ilgilendiren bir dizi konuyu etraflıca ele alma imkânı olacak.

"Başkan Bush, Gül ile görüşmesinin hemen ardından Ortadoğu ülkelerinde bir tura çıkacak. Bu turda hem Irak'ın geleceği, hem de Annapolis toplantısı sonrası İsrail-Arap ihtilafının çözümüne ilişkin durum değerlendirmesi yapılacak. Türkiye'nin her iki konuda da verebileceği katkı ve oynayacağı rol var. Dolayısıyla Başkan, bu tura çıkmadan hemen önce Türkiye'nin bu konulardaki görüşünü ve neler yapabileceğini bilmek istiyor.

"Gül, Müşerref'in yeni seçilmesi ardından Pakistan'a gidip oradaki taraflarla görüşen bir lider oldu. Daha sonra Pakistan Bayan Butto'nun öldürülmesine sahne oldu ve seçimler ertelendi. Türkiye ile Pakistan ve Afganistan'ı bir paket halinde görüşüyoruz; çünkü her iki ülkede de özel ilişkileri var. Afganistan konusunda Türkiye ile NATO çerçevesinde iyi işleyen bir işbirliğimiz mevcut. Bu konularda birlikte daha neler yapabiliriz arayışındayız.

"Enerji konusuna önem veriyoruz. Gül'ün göreve gelir gelmez Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan'a gitmesi, bu konularda, daha önce Süleyman Demirel'de gördüğümüz gibi aktif rol üstleneceğini gösterdi . Türkiye-Yunanistan doğalgaz bağlantısı ardından Nabucco hattı yoluyla da Avrupa'ya gaz nakli projesi üzerinde birlikte çalışıyoruz. Azeri gazının yanı sıra başka imkânlar da gündemde. Irak'taki zengin gaz ve petrol yatakları bunlar arasında. Irak'taki durumun istikrar kazanması ve terörizmle mücadele bu açıdan da önemli.

"İran konusu gündeme gelecek. Ama Türkiye'de düşünüldüğü gibi gaz konusu nedeniyle değil. Çünkü gaz konusunda İranlıların ciddi ticaret partneri olamadığının Türkler de farkında. ABD açısından İran'ın önemi nükleer konuda. Cumhurbaşkanı Gül, Dışişleri Bakanı olduğu sırada da, İran'ın Birleşmiş Milletler denetiminde enerji programını yürütmesi doğrultusunda önemli katkı verdi. Türkiye'nin İran konusundaki katısının devamını bekliyoruz.

"Kosova ve genel olarak Balkanlar'daki durum çerçevesinde Avrupa güvenliği görüşmek istediğimiz konular arasında. Türkiye'nin bu bölgede de özel ilişkileri ve yapabilecekleri var. Keza Kafkaslar'daki siyasi durum üzerine de Türkiye'nin görüşlerini almak istiyoruz. Türkiye'nin AB üyeliği öteden beri desteklediğimiz bir hedef. Bu çerçevede Türkiye'nin anlatacaklarını Başkan duymak istiyor.

Beyaz Saray'a kim gelirse gelsin

Amerikalı yetkilinin söylediklerinden çıkan şu:

Türkiye ve ABD yönetimlerinin gündeminde uzun yıllardan sonra hemen hemen aynı konular, benzer açılardan yer alıyor. ABD'nin Türkiye'ye bakışında 1 Mart 2003 ardından ortaya çıkan kriz aşılmış ve ilişkiler yeniden tanımlanmaya başlanmış görünüyor.

Peki ABD'de kasımda yapılacak başkanlık seçimleri şimdi yeniden tanımlanan ilişkilerin dengesini bozmayacak mı? Yeni gelen yönetimin Türkiye'ye bakışı değişmeyecek mi?

Amerikalı yetkili şu açıklamayı getiriyor:

"Değişeceğini sanmıyorum. Türkiye'de seçimler yeni yapıldı; yeni bir iktidar ve yeni bir cumhurbaşkanı var. En az beş yıl daha Türkiye'deki bu siyasi yapı ile çalışacağız. Yani Beyaz Saray'a yeni gelecek yönetim de Gül ve Erdoğan ile çalışacak. Ama bunun da ötesinde, Türkiye'ye baktığımızda, etkisi kendi sınırlarını aşan bir ülke, bir stratejik partner görüyoruz. Amerikan-Türk ilişkileri her iki ülkede hangi partinin iktidarda olduğundan bağımsız olarak gelişmek durumunda.

Biz de bunu amaçlıyoruz."

Amerikalı yetkilinin bu son söyledikleri önemli. 22 Temmuz seçimleri ve ardından Gül'ün cumhurbaşkanı seçilmesi, ardından PKK ile mücadele konusunda hükümet ve askerin birlikte davranması, ABD'nin görülebilir gelecekte Türkiye ile kapsamlı işbirliğine gidilebileceği kanısını pekiştirmiş. Irak'ta tercihini Kürt yönetimi yerine Türkiye'den yana kullanmasında, enerji partneri olarak Türkiye'yi belirlemesinde hep bu unsurun rolü olduğu anlaşılıyor. ABD'nin Türkiye'den beklentilerini Balkanlar'dan Kafkaslara, Ortadoğu meselelerinden Afganistan'a dek yükselten gelişmenin birinci sırada 22 Temmuz seçimleri ve Gül'ün cumhurbaşkanlığı, ikinci sırada da hükümet ve askerin Türkiye için en stratejik konuda işbirliğine gidip karşısına birlikte çıkması olduğu anlaşılıyor.

Bu haber 296 defa okundu.