Sünni-Alevi kardeşliğinin önündeki engel Kemalizm mi?

AKP’nin Alevi açılımını, kimi Alevi temsilcileri asimilasyon çabası olarak okuyorlar. Bu bakış bu temsilcilerin kişisel kanaatlerini aşıyor ve Alevi kesiminde de önemli ölçüde paylaşılıyor.

Fakat dikkat edilmesi gereken nokta Alevilerin bu tepkisinin iki yönlü olduğudur. Birincisi devlete, ikincisi siyasal İslam’a. AKP de siyasal İslam geleneğinden gelen bir hükümet olduğundan, bu iki eksen aynı anda kendisinde buluşuyor ve tepki biraz daha büyük oluyor.

Tepkinin devlete olan yönü ise biraz ilginç…

Çünkü Aleviler aynı zamanda, Taraf gazetesinden Cafer Solgun’un araştırmasında da belirttiği gibi, Stockholm sendromu örneği olarak, kendilerini dışlayan, asimile eden, baskı uygulayan devletin ideolojisi olan Kemalizm’e ve laikliğe bağlılar.

Ve ne zaman İslami kesim siyaset alanında ve kamusal alanda daha çok görünür olsa Aleviler Kemalizm’in göz bebeği oluyor, “laikliğin sigortası” diye başları okşanıyor.

Peki bu ilişkiyi sadece Stockholm sendromuyla açıklayabilir miyiz? Galiba hayır, çünkü sorun sadece psikolojik değil; siyasi, sosyolojik ve güç ilişkileriyle de ilgili.
 
İslami kesimin hem Alevilere hem gayri-Müslimlere karşı demokratlık sınırları, Osmanlı’daki cemaat hiyerarşisini aşamıyor. Hala kendilerini egemen, diğerlerini kendilerinin korumaları altında görmekten öteye geçemiyorlar. Bu da hem gayri-Müslimleri hem de Alevileri, Osmanlı’nın cemaat hiyerarşisini kaldırıp nispeten anayasal düzlemde eşitleyen Kemalizm’e ve laikliğe yaklaştırıyor.

Bu durumun bir de devletle kurulan güç ilişkisi yönü var: Toplumlar ayakta kalmak için, daha fazla ezilmemek için iktidarların, devletlerin söylemlerini taktik olarak kullanmaktan geri durmazlar. Fakat bunu kullanırken, o söylemi çarpıtırlar ve onlara kendi anlamlarını yüklerler bir bakıma. Dolayısıyla, Alevilerin Kemalizm’i ve laikliğiyle devletin Kemalizm’i ve laikliği, devletin sandığı gibi aynı değil.

İşte Aleviler aradaki bu fark ve devletin bunları aynı sanması sayesinde ayakta kalabiliyorlar bir bakıma. Çünkü Aleviler, ancak Kemalizm’in kendilerini asimile etmekten vazgeçtiğinde Kemalizm’den korunabileceklerini biliyorlar. Yani Alevileri Kemalizm’den yine Kemalizm korur.

Ancak zaman değişiyor ve bu taktik artık işlerine yaramayacak. Çünkü artık Kemalizmden korunmanın yolu demokrasiden, ötekinin haklarını savunmaktan, ahlaki meşruiyetten geçecek. Dolayısıyla Aleviler, belleklerindeki mağduriyetleri silmeden Sünni İslami kesimle iletişim kurmak, konuşmak, onların alanlarını daraltan devlet operasyonlarına (örneğin 27 Nisan ve 28 Şubat) karşı gelmek durumundalar. Sünni kesim de Madımak'ı menfur olaylar ve prokovokasyon olarak görmekten ileri geçmelidir. Alevilere hak verilirse imtiyazlı konumlarını kaybedecekleri düşüncesinden vazgeçmelidir.  Çünkü böylece Sünni-Alevi gerginliğini kendi iktidarı için kullanan ve bu nedenle bu kardeşliğin önünde bir nevi engel olan Kemalizm'den kurtulmanın yolları açılmış olacak.

Tam bu nedenle, herşeye rağmen AKP'nin bu açılımı önemlidir ve başka yönlere çekilmemesi için süreç Aleviler tarafından şekillendirilmelidir. Karşılıklı önyargılardan arınılmalıdır. AKP’nin iftar davetinden daha önemli yapması gereken başka şeyler var.

www.iyibilgi.com özel