Kremlin, Türkiye'ye nasıl bakıyor?

23 Ağustos 2008 21:42 tsi
Rusya, Türkiye’nin Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu önerisine ne diyor? Moskova’nın bu girişimi destekleme ihtimali var mı? Bu tür sorular bu günlerde sıkça soruluyor.

Rusya, Kafkasya’da oluşan yeni realitelerin kendini güçlendirdiğinden hareketle, kimseyi o bölgeye ilişkin bir inisiyatifin yıldızı yapmaya niyetli değil. Şu ana kadar “istikrar” ve “işbirliği” çağrılarını birer “iyiniyet unsuru” olarak selamlamaktan öte bir şey yapmadı.

Moskova’nın bir daha muhatap olarak kabul etmeyeceğini açıkladığı Saakaşvili’nin iktidarda kaldığı koşullarda beş Kafkas ülkesinin (Türkiye, Rusya, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) bir araya gelmesi mümkün görünmüyor. Ayrıca Moskova’nın Kafkasya anlayışında “İran’ın dışlanması” fikrinin kabul görebileceğine de ihtimal vermek zor; hem Moskova’nın Tahran’la çok yönlü ilişkileri bakımından, hem de Kafkasya’nın yanı başındaki Hazar’da çözülmemiş sorunları iyice çetrefilli hale getirmemek için.

Ancak Rusya, kendisini güçlendirip ABD’nin Kafkasya ve Karadeniz’deki etkisini azaltabileceğini hesapladığı girişimlere karşı büyük dikkat gösterecektir. Bu anlamda ABD’den gelen “Başbakan Erdoğan’ın Kafkasya Platformu önerisini bilmiyorduk ve buna şaşırdık” açıklaması Moskova’da ilgi ile izlendi. Ama girişimin bir adım sonrasında Batı’nın da Platform’a dahil edilebileceği kuşkuları var.

Bu konuda belki de Kremlin’in genel olarak Türkiye’ye bakışının nasıl olduğu gibi daha büyük bir soruyu gündeme getirmekte yarar var.

* * *

İki ülkenin ilişkilerinin hareketlenmesi ve ticari işbirliğinin patlama yapması açısından 18 Eylül 1984 Doğalgaz Anlaşması önemli bir çıkış noktası olmuş, 15 Aralık 1997’de imzalanan Mavi Akım Anlaşması ise şu ana kadar gerçekleştirilen en büyük ortak proje haline gelmiştir.

Enerji ihracatının Rusya’nın dış politikasını belirlemeye başladığı dönemlerde Kremlin, Türkiye ile arasındaki sorunların çözümü için giderek aktifleşmiştir. Tarafların birbirine karşı kullandığı Kürt ve Çeçen anlaşmazlıkları, Kafkasya ve Orta Asya’daki rekabetin keskin çizgileri 90’ların sonunda törpülenmiş, Putin’in başa gelmesiyle birlikte siyasi ilişkilerde yumuşama eğilimi kendini hissettirmiştir.

10-15 yıl kadar öncesini düşünürsek, o dönemlerde sık sık milliyetçi lider Jirinovski başta olmak üzere birçok Rus politikacının ve Duma’nın Türkiye alehtarı açıklamalarını hatırlamamız zor olmayacaktır. Sonra ne oldu? Bunlar neredeyse bıçak gibi kesildi. Kremlin, Türkiye’ye yaklaşımın artık değiştiğini göstermeye başladı.

Birkaç yıl önce uzun vadeli siyasi ve sosyo-ekonomik planlarını gözden geçiren Kremlin'in, “Rusya açısından stratejik ülkeler” listesinde ilk kez Türkiye'ye de yer vermesi son derece ilginçti.

Türkiye, jeostratejik konumu bakımından enerji hatları üzerinde yer alıyordu. Bu, Rusya açısından fırsatlarla tehlikeleri içinde birlikte taşıyan bir cümleydi. Bu noktadan hareketle son yıllarda Moskova, başta enerji işbirliği olmak üzere Ankara’ya birçok proje önerdi. Rusya'nın, enerji odaklı yeni stratejik çizgisine bağlı olarak, Türkiye'yi en başta “enerji ortağı” olarak gördüğü mesajı tekrar tekrar verildi.

Rusya, bugünkü “Güney Akım”ı gerçekleştirmeden önce uzun süre doğalgazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya sevkedilmesinin karşılıklı yararlarını açıklamaya çalıştı. Ayrıca Gazprom, Türkiye'de gaz depolama ve dağıtım sistemine girmek istediğini ortaya koydu. Rus gazının Türkiye üzerinden İsrail’e ve kuzey Afrika’ya taşınması projesi hâlâ tartışılıyor.

Dikkat ederseniz Rusya, askeri helikopter satışından nükleer santral kurulmasına kadar bir dizi konuda Türkiye'yi öneri yağmuruna tutuyor. Buna, Rus sermayesinin ülkemizi önemli bir çıkış noktası olarak görmesini de ekleyelim.

Siyaset cephesinde ise Moskova açısından Ankara; Kafkasya, Karadeniz ve Ortadoğu bölgelerinin önemli bir aktörü. Aynı zamanda Rusya’nın Müslüman cumhuriyetlerini etkileyebilecek bir güç.

* * *

Ancak Rusya da Türkiye açısından çok önemli bir ülke. Hatta Türkiye açısından Rusya, Rusya açısından Türkiye’nin taşıdığı değerden fazlasını ifade ediyor.
En ufak bir “sebze krizi”nde bile Türkiye’nin sarsıldığını ve sorunun Erdoğan’ın Putin’i aramasıyla çözüm yoluna girdiği düşünülürse, Ankara için bir numaralı ticari partner olan Moskova’nın önemi anlaşılabilir. Turizmde de bu böyledir.

Enerjide ise bağımlılık çok nettir: Doğalgaz ithalatının üçte ikisinden fazlası, petrol ithalatının ise üçte birinden fazlası Rusya’dan gerçekleştirilmektedir.

Moskova bölgesel konularda olduğu gibi, Abhaz, Kürt gibi etnik konularda da istediği zaman rol oynama yeteneğine sahiptir.

Türkiye’nin istikrarı bakımından en önemli ülkelerden biri Rusya’dır. Özellikle bu dönemde iki ülke arasındaki siyasi diyalogun geliştirilmesi ve hem Karadeniz’de, hem de Kafkasya’da dengeli adımlar atılması dış politika gündemimizin en önemli maddelerinden biri olmak durumundadır.

rusya.ru/hakan aksay

Bu haber 637 defa okundu.