Milli DNA Veri Bankası kurulacak

Görüşleri alınmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlara gönderilen taslağa göre, bu kanun hükümleri, tıbbi etik kuralları çerçevesinde bir hastalığın teşhis ve tedavisi ile bilimsel araştırma ve deney amacıyla yapılan DNA analizleri hakkında uygulanmayacak. DNA analizi, ancak bu tasarı taslağında ve diğer kanunlarda öngörülen hallerde yapılabilecek.
Söz konusu taslakta ve diğer kanunlarda öngörülen esas ve usullere uygun olarak ve ancak meşru amaçlarla ilgili kişinin açık rızasıyla da DNA analizi yapılabilecek.

DNA verilerinin, hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun işlenmesi, kanunların belirtmiş olduğu meşru amaçlar için toplanması ve bu amaçlara aykırı olarak kullanılmaması ve aktarılmaması, toplandıkları amaçla bağlantılı, yeterli ve orantılı olması, kanunlarla belirtilen süre sonuna kadar saklanması, doğru olması ve gerektiğinde güncellenmesi, gerekecek.

DNA ANALİZİ HANGİ ÖRNEKLER ÜZERİNDE YAPILACAK?

DNA analizi, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda belirlenen esas ve usuller çerçevesinde vücuttan, bir suç sebebiyle olay yerinden, kim olduğunu tespit etmek amacıyla, hukuki ve fiili sebeplerle kimliği tespit edilemeyen kişiler ile vücut parçalarından ve ölmüş kişilerden, görevleri sebebiyle hayati risk taşıyanlardan, gönüllü kişilerden alınan biyolojik örnekler üzerinde yapılabilecek.

DNA analizi yapılmak üzere laboratuvara gönderilen biyolojik örneklerin kime ait olduğu, analizi yapacak olan görevlilerden kodlanmak suretiyle gizli tutulacak.

Tasarı taslağına göre, DNA analizi yapmaya Adli Tıp Kurumu, Jandarma Genel Komutanlığı Kriminal Daire Başkanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Polis Laboratuvarları Dairesi Başkanlığı yetkili olacak.

Ancak, Sağlık Bakanlığı, Bankanın görüşünü almak suretiyle, diğer gerçek ve tüzel kişilere ait olan laboratuvarlarda da bu Kanun hükümlerine göre DNA analizi yapılmasına izin verebilecek. DNA analizi yapacak gerçek ve tüzel kişilere ait olan laboratuvarlarda uyulması gerekli esas ve usuller yönetmelikte gösterilecek.

ANALİZE TABİ TUTULAN KİŞİNİN HAKLARI

DNA analizine tabi tutulan kişi, analizi yapan kurumdan veya laboratuvardan yapılan işlemin sonuçları hakkında bilgi almak, bunlara ilişkin kayıtların düzeltilmesini veya güncelleştirilmesini istemek hakkına sahip olacak. Kurumun veya laboratuvarın ilgili kişiye süresi içinde cevap vermemesi, cevabın olumsuz olması veya yeterli olmaması hallerinde ilgili 15 gün içerisinde Türkiye Milli DNA Veri Bankası Başkanlığına başvurabilecek.

Banka bünyesinde kayıtlı olan DNA profillerinden ancak, bir soruşturma, kovuşturma veya özel hukuk uyuşmazlığında gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi veya kimlik tespiti amacıyla yararlanılabilecek.

Mahkeme, hakim veya Cumhuriyet savcısı, bir kişiye ilişkin DNA profilleriyle sisteme kayıtlı olan DNA profillerinin karşılaştırılmasını, Türkiye Milli DNA Veri Bankasından isteyebilecek.

GÖNÜLLÜLÜK

Gönüllü kişi; kendisinden örnek alınmadan önce, bu örnekler üzerinde ne türlü işlemler yapılacağı, nerede ve ne şekilde saklanıp kullanılacağı, kimlere aktarılabileceği konusunda aydınlatılacak, hakları anlatılacak ve bu husus tutanakla tespit edilecek.

Gönüllülerden elde edilen DNA profilleri, belirtilen amaç dışında kullanılamayacak ve başka bir yere aktarılamayacak.
DNA analizi yapılmak üzere laboratuvara gönderilen biyolojik örnekler, DNA analiz sonuçları ortaya çıktıktan sonra ilgili merciye analiz sonuçlarının yorumunu içeren rapor ile birlikte gönderilecek. Bu örneklerden elde edilen izolatlar en az 5 yıl saklanacak. Ancak gönderen mercinin istemi üzerine laboratuvar yetkilileri tarafından yok edilebilecek.

DNA PROFİLLERİNİN YURT DIŞINA AKTARILMASI

DNA profilleri, ancak kişilik haklarının korunması açısından profilin istendiği yabancı ülkede eşdeğer ve etkin koruma bulunuyorsa yurt dışına aktarılabilecek.Yabancı ülke makamlarının, eşdeğer ve uygun bir korumayı yazılı olarak taahhüt etmesi gerekecek.

Tasarı taslağına göre, örnekler üzerinde yapılan laboratuvar analizleri sonucunda elde edilen DNA profilleri, Banka bünyesinde oluşturulan sisteme kodlanarak kaydedilecek.

DNA veri bankası sistemi, adli amaçlı ve diğerleri olmak üzere iki ana dizinden oluşacak. Sisteme veri girişi, Adli Tıp Kurumu, Jandarma Genel Komutanlığı Kriminal Dairesi Başkanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Dairesi Başkanlığı tarafından yapılacak.

İŞLEMLER GİZLİ OLACAK

Laboratuvarlar tarafından elde edilen DNA profilleri ile adli merciler tarafından sisteme kaydedilmesi istenen DNA profilleri, Cumhuriyet savcısının talebi ile Banka tarafından sisteme kaydedilecek. Sisteme veri girişine ilişkin esas ve usuller yönetmelikle düzenlenecek.

Banka bünyesinde oluşturulan sistem, DNA veri tabanında tutulan profillerin karşılaştırılması veya eşleştirilmesi ile DNA verilerinin elde edilmesine ilişkin yapılan her türlü işlem gizli olacak.

MİLLİ DNA VERİ BANKASI KURULACAK

Tasarı taslağına göre, kanunla kendisine verilen görevleri yerine getirmek üzere kamu tüzel kişiliğini haiz, bilimsel, idari ve mali özerkliğe sahip Türkiye Milli DNA Veri Bankası kurulacak. Milli DNA Veri Bankası, Başbakanlığın ilgili kurumu olarak çalışmalarını yürütecek.

Başkan ve başkan yardımcısı; Tıp veya Fen Fakültelerinden en az bilim uzmanlığına sahip, Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi seviye tespit sınavında İngilizce, Almanca veya Fransızca dillerinden en az (C) düzeyinde yabancı dil puanını alan, Devlet memuru olma niteliğine sahip, adli biyoloji alanında kamu veya özel kuruluşlarda fiilen en az 10 yıl görev yapmış ve 35 yaşını doldurmuş olanlar arasından; Başkan Başbakan tarafından, başkan yardımcısı ise yürütme kurulunun teklif ettiği üç aday arasından başkan tarafından atanacak. Başkan ve başkan yardımcısının görev süresi dört yıl olacak.

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Bankanın başkan ve yürütme kurulu üyeleri ile her türlü personeli, çalışmaları ve denetlemeleri sırasında ilgililere ve üçüncü kişilere ait öğrendikleri sırları bu konuda kanunen yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamayacak ve kendi yararlarına kullanamayacak. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam edecek.

CEZALAR

Tasarıya aykırı DNA analizi için biyolojik örnek alanlar ile DNA analizi yapmaya yetkili olmadığı halde DNA analizi yapanlar, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 135/1 fıkrası hükmüne göre 6 aydan 3 yıla kadar cezalandırılacak.
Hukuka aykırı olarak DNA verilerini açıklayan, yayan, bir başkasına veren, ele geçiren veya aktaranlar ise TCK'nın 136. maddesi hükmüne göre 1 yıldan 4 yıla kadar ceza alacak.

Biyolojik örneklerin saklanması veya yok edilmesine ilişkin hükümlere aykırı hareket edenler, TCK'nın 138. maddesi hükmüne göre 6 aydan 1 yıla kadar cezalandırılacak.

Bu suçları işleyenler hakkında Türk Ceza Kanununa göre tayin edilecek hapis cezaları yarı oranında artırılarak hükmolunacak.

Başkanlık, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde teşkilatlanmasını tamamlayacak.

 
 
Hurriyet