CHP, sahil partisi oluyor

31 Temmuz 2007 11:04 tsi
CHP Anadolu'dan çekiliyor, Batı illeri ve sahil partisi oluyor. CHP'yi barajın üstüne taşıyan seçmen, kıyı ve batı illerinde yaşıyor. Manzaranın bir 'kutuplaşma' eğilimini yansıttığı öne sürülebilir.

CHP 1999'da baraja takıldı, 2002 ve 2007'de anamuhalefet oldu. Partinin oy oranı 1999'dan 2007'ye 2.4 kat arttı. CHP'yi barajın üstüne taşıyan seçmen, kıyı ve batı illerinde yaşıyor. Manzaranın bir 'kutuplaşma' eğilimini yansıttığı öne sürülebilir.

Türkiye 1999 seçimlerine yükselen milliyetçi hava eşliğinde girmişti. DSP lideri Bülent Ecevit'in azınlık iktidarında, seçimlere kısa bir süre kala PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Afrika'da yakalanarak Türkiye'ye teslim edilmesinin de etkisiyle, 1999 seçimlerinden DSP birinci parti, MHP ise ikinci parti olarak çıkmıştı. CHP bu seçimde yüzde 10 barajına takılarak Meclis dışı kaldı.

1999 seçimlerinde biri 'demokratik sol', diğeri 'sosyal demokrat' söylemli iki partiden birisi iktidar olurken, diğeri baraj altında kalıp, Meclis'e bile giremiyordu. Bu seçimde CHP ve DSP'ye oy veren kitlenin birbiriyle karşılaştırması yapıldığında, 923 ilçe ölçeğinde iki partinin oyları arasındaki korrelasyon yüzde 8.4 olarak hesaplanıyor.

Yani iki partinin seçmenleri ne aynı seçmenler, ne de birbirine benzer seçmen grupları. Bu ilişkisizlik 1999 seçimleri için geçerli. Çünkü DSP kazanan, CHP'yse kaybeden tarafı temsil ediyor 1999'da.
1999 seçimlerinde CHP ve DSP'ye oy verenler toplamıyla, 2002'de CHP'ye oy verenler arasındaki ilişkiyi irdelediğimizde, yüzde 78.8'lik bir korrelasyon ortaya çıkıyor. Bir adım daha ileri gidip, 1999 seçimlerinde DSP ve CHP'ye oy verenler toplamıyla 2002 seçimlerinde CHP ve DSP'ye oy verenlerin toplamı karşılaştırıldığında, bu iki seçmen kitlesi arasındaki ilişki daha da güçleniyor ve korelasyon katsayısı 0,813'e yani yüzde 81.3'e yükseliyor. Şimdi Türkiye iller haritasında sergilenen bu yapının yansımalarını irdeleyelim.

1999 seçimlerinde CHP'nin aldığı oyların ortalamalardan farkına göre iller dağılımı

 

Barajın aşılamadığı senenin görünümü

Kocaeli ve İstanbul'dan başlayıp, Trakya, Ege sahili ve Akdeniz sahili boyunca uzanan yeşil ve sarı boyalı iller, CHP'nin ortalama (+/- %15 x 8.72) ve ortalamanın üzerinde oy aldığı yerler. Bu il grubuna bir de Orta Anadolu'daki yeşil ve sarı boyalı bir grup il eklendiğinde, CHP'nin seçim barajı oy düzeyine yakın ya da onun üzerinde oy alabildiği illerin sınırına gelinmiş oluyor. Sonra da, kırmızıya boyanmış, CHP'nin kendi oy ortalamasının altında oy aldığı iller başlıyor: Güneydoğu Anadolu'dan, Karadeniz'e ve oradan da batıya doğru giderek İç Anadolu'ya uzanan iller.

2002 seçimlerinde CHP'nin aldığı oyların ortalamalardan farkına göre iller dağılımı

 

İktidar çöktü, CHP çıktı

1999 sonrası oluşan DSP, MHP, ANAP koalisyonu, iki deprem felaketi ve sonrasında ekonomik krizle 2002'ye geldiğinde üç tükenmiş partiye dönüşmüştü; üçü de 2002 seçimlerinde baraj altında kaldı. Yükselenlerden biri CHP oldu. 1999'dan 2002'ye CHP oylarını oransal olarak 2.2 kat artırırken, daha bir Trakya, Ege ve Akdeniz sahil ağırlıklı parti görünümü kazanmıştı. Oy oranını yüzde 8.72'den, yüzde 19.38'e yükselten CHP'nin batı sahil ve sahil sonrası ilk sıra illerinin ardındaki geniş Anadolu bölgesinde birkaç öbekte ortalama ve ortalamanın üzerinde oy aldığı ilin oluşu dikkat çekiyor. Burada, DSP'nin aldığı oylardan kaynaklanan bir dağılım farklılaşması akla gelebilir. Ama böyle bir farklılaşma yok. CHP ve DSP toplam oylarının illere dağılımını gösteren üç No'lu harite, CHP'nin tek başına sergilediği yapıyla aynı.

2002 seçimlerinde CHP ve DSP toplam oylarının ortalamalardan farkına göre iller dağılımı

 

Yerel seçimde manzara

İki ve üçüncü haritadaki dağılımın ortaya koyduğu tek fark, Zonguldak ve ondan ayrılan Bartın'dan kaynaklanıyor. Orası Ecevit'in seçim bölgesi. Yani CHP'nin 19.38 (+/- % 15 x 19.38) olan oy oranından 20,60'a (+/- % 15 x 20.6) çıkan iki partinin toplam oy oranı, ortalama sınırları açısından fark yaratsa da, yeni oranların illere dağılımı açısından Ecevit'in seçim bölgesi dışında hiçbir farklılık yok.

2004'teki il genel meclisi seçiminde CHP'nin oy oranı yüzde 18.23'e düşerken DSP'nin yüzde 2.12'ye yükseliyor. Sonuçta CHP ile DSP'nin toplam oy oranı, 2004 (% 20.35) seçiminde de 2002 (% 20.60) düzeyiyle aynı çıkıyor. 2004 seçimlerinin yerel yönetim seçimleri oluşu ve değerlendirmeye temel teşkil eden oy dağılımının da il genel meclisi seçimlerine ait olması, 2002 ile 2004 seçimleri arasında bir oy farklılaşmasının ortaya çıkmamasının nedeni olabilir.

2004 il genel meclisi seçimlerinde CHP'nin oylarının ortalamalardan farkına göre illere dağılımı

 

Ortalamanın altı, üstü

2004 seçimlerinde yüzde 18.23'e gerileyen CHP oylarının ortalamalar açısından illerin dağılımına etkisi, ortalamaların üzerindeki il sayısının 17'den (2002 seçimlerinde) 16'ya gerilemesi ve 20 olan ortalamayı yansıtan il sayısının ise 21 yükselmesi şeklinde oluyor. 2004 seçimlerinde CHP'nin aldığı oy oranının yüzde 15 ve daha altında oy aldığı il sayısı 44 olarak gerçekleşiyor, 2002 seçimlerinde de olduğı gibi. 2007 seçimlerine CHP, DSP adaylarını da listesine alarak katıldı ve seçimlerde aldığı oyun oranı da yüzde 20.85 olarak gerçekleşti. Böylece 2002 seçimlerine göre CHP + DSP oylarında ortaya 0.25 puanlık bir artış çıkmış oldu. Yani, 2002'den 2004'e 0.25 puanlık kayıp, 2004'ten 2007'ye 0.50 puanlık kazanç.

2007 milletvekili seçimlerinde CHP oylarının ortalamalardan farkına göre illere dağılımı

 

Adım adım batıya

2007 genel seçimlerinde DSP ile birlikte seçime katılan CHP oylarının illere dağılımı şöyle bir yapı sergiliyor: Yüzde 20.85'lik oy oranına (+/- % 15 x 20.85) göre hesaplanan ortalamaları yansıtan iller, haritada sarı ile boyanmış illerden oluşuyor. Bu illerin sayısı 13. Ortalamanın üzerinde oy alınan il sayısı ise 20. Sonuç olarak CHP 81 ilin sadece 33'ünde ortalama ya da ortalamanın üzerinde oy alırken, 48 ilde ise ortalamanın altında kalıyor. Bu da CHP'yi haritada da görüldüğü gibi doğu ve adım adım Orta Anadolu'dan koparıp, giderek Türkiye'nin batısına kümelendiriyor. Ayrıca ortalama düzeyde oy alınan il sayısının azalması, CHP'ye oy veren ve oy vermeyen iller kutuplaşmasının da bir göstergesi oluyor.

2002'den 2007'ye CHP-DSP oylarının illere dağılımındaki değişmeler

 

Sadece üç ilde artış

2002 milletvekili seçimlerinde CHP ile DSP'nin toplam oylarının illere dağılımı ile 2007'de CHP oylarının illere dağılımı karşılaştırıldığında; 1. CHP'nin sadece üç ilde oylarını artırdığı, 2. Oy yitirilen illerin sayısının dokuz olduğu, 3. Oy yitirilen illerin tamamının Ankara'nın doğusunda bulunduğu, 4. 69 ilde, 2002'den 2007'ye CHP'nin anamuhalefet partisi olduğu dönemde oy oranında herhangi bir değişmenin olmayıp, ortalamalar açısından sadece oylarını koruyabildikleri, görülüyor. CHP oylarının illere dağılımı bağlamındaki değişime, 1999'dan hareketle bakılacak olursa: 1999'dan 2007'ye 2.4 kat artmış olan oy oranının illere yansıtılması, sadece Türkiye'nin sahilleri ve batıdaki illeri kapsadığını gösteriyor.

1999'dan 2007'ye CHP oylarının illerdeki değişim

 

Kutuplaşma riski

İlk altı haritadan çıkan sonuçlarla beraber, 1999'dan 2007'ye CHP oylarının illerdeki değişimi, ilginç bazı gözlemlere izin veriyor:
İç Anadoludan Doğu Anadolu'ya doğru uzanan ve Güneydoğu Anadolu'nun tamamını kapsar biçimde 1999 seçimlerinde aldığı oy düzeyiyle 2007 seçimlerinde aldığı oy düzeyinin aynı oluşu, sekiz yıllık dönemde oyların 2.4 kat artışıyla birlikte değerlendirildiğinde, CHP'nin kabaca sahillerde ve Türkiye'nin batısında seçim barajını aşabilen bir parti olduğu kavramlaştırmasını ortaya çıkarıyor. Bu da, -bugün değilse bile yarın- 'siyasi kutuplaşma açısından bir kaynak oluşturma riski taşıyor' değerlendirmesini üretecektir.

radikal

Bu haber 5,911 defa okundu.